लातूर जिल्ह्यातील वडवळ येथील संजीवनी बेटाची सर्वत्र जोरदार चर्चा आहे. इथं असा एक मॅग्नेटिक पॉईंट आहे त्यावर एखादा व्यक्ती लोटांगण अवस्थेत झोपल्यास तो रोलिंग होऊ लागतो. यासोबतच त्या ठिकाणी मोठ्या प्रमाणात औषधी वनस्पती आहेत. या वनस्पतीचा अनेक व्याधींवर औषधी म्हणून उपयोग केला जातो. या जगावेगळ्या मॅजिक पॉंईंटच्या संशोधनाची गरज आहे.
मराठवाड्यातील लातूर जिल्हा हा तसा सपाट काळ्या रेगुर मृदेचा सुपीक जिल्हा. पण या जिल्ह्यात काही ठिकाणी टेकड्या अढळून येतात. विशेषतः चाकूर तालुक्यात या टेकड्या बालाघाट डोंगर रांगांपैकी आहेत. लातूरपासून ३२ किमी अंतरावर १२ हजार लोकसंख्या असलेल्या वडवळ येथे एक बेट आहे. हे बेट संजीवनी बेट म्हणून ओळखले जाते. या संजीवनी बेटावर अनेक दुर्मिळ औषधी वनस्पती आहेत. तसं देशात अनेक ठिकाणी असे संजीवनी बेट म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या टेकड्या आहेत. पण ही टेकडी वेगळी आहे. कारण जगात कुठेही न आढळणारा असा मॅग्नेटिक पॉईंट इथं आहे. जिथे १०० फुटांपेक्षा अधिक व्यास असलेल्या जागेत लोटांगण अवस्थेत २ मिनिटं शरीरासह मन स्थिर करून बाजूला तीन – चार गिरकी घेतल्या की तुमचा शरीरावरील ताबा सूटतो आणि शरीर आपोआप रोल होत घरंगळत जातं. त्या व्यक्तीला जो पर्यंत अन्य कोणी थांबवत नाही तोपर्यंत. मात्र ठराविक अंतरावर जाऊन ते रोलिंग आपोआप थांबत.
या संजिवनी भेटायचं एक वैशिष्ट्य आहे. ज्या इसमाचा रक्तगट बी पॉझिटिव्ह आहे त्यांना मात्र हा रोलींगचा अनुभव सहसा येत नाही. त्यांनी प्रयत्न केला तर त्यांचं शरीर रोल होऊ शकत नाही. मात्र ब-याच वेळा बी पॉझिटिव्ह असलेल्या व्यक्ती ही रोल होत असल्याचे आढळून येते. एकच रक्तगट असताना हे वेगवेगळे अनुभव येत असल्याने हे गूढ आणखी वाढत चाललं आहे. हे असं का होत? इथं बहुतांश व्यक्ती रोल का होतात ? इथल्या मातीत असं काय तत्व आहे जे मानवी शरीर रोल करत हे गूढ अद्याप कायम आहे.
या संदर्भात प्रा. यादव सांगतात, “या बेटावर लोहाचे प्रमाण अधिक म्हणजे ३२ टक्के आहे. सर्वसाधारणपणे मातीत लोहाचे प्रमाण ५ टक्के इतके आढळते. शिवाय या पॉईंटच्या आतील बाजूस पोकळी आहे. त्यामुळे रक्तातील लोह आणि चुंबकीय तत्व यांच्यात काही गुरुत्वीय शक्ती निर्माण होत असावी. पण हा प्राथमिक अंदाज आहे. यावर शास्त्रीय पद्धतीने संशोधन होणं अत्यंत आवश्यक आहे.”, असं प्रा. यादव म्हणतात. इथं अधिक संशोधन आणि विकास झाल्यास पर्यटनात ही मोठ्या प्रमाणावर वाढ होवू शकते.
वडवळ जानवळ येथील जगावेगळ्या या मॅग्निक पॉंईंटवर अद्यापही या ठिकाणी संशोधन केंद्र उभारले जावू शकले नाही. या ठिकाणी संशोधन केंद्र उभारण्याची ग्रामपंचायतीची जुनी मागणी आहे आणि यापुढेही या मागणीसाठी पाठपुरावा कायम ठेवणार असल्याचं ग्रामपंचायतीने स्पष्ट केलं आहे. या मागणीसाठी आता तरुण पिढीही या मागणीसाठी पुढे सरसावली आहे. येथील ग्रामपंचायतने या टेकडीवर जाण्यासाठी पायऱ्या केल्या आहेत. मात्र इथे येणाऱ्यासाठी निवारा आणि इतर सोयी देण्यात याव्यात आणि संशोधन केलं जावं अशी मागणी ग्रामपंचायतच्या वतीने करण्यात आली आहे.
“या मातीतील गुणधर्म आणि इतर कार्यकारणभाव यावर संशोधन व्हावं, तसेच इथं औषधी गुणधर्म असलेली संपदा सरकारने जतन करावी अशी वडवळ येथील नागरिकांची जुनी मागणी आहे . या ठिकाणी काँग्रेसचे माजी केंद्रीय मंत्री शिवराज पाटील चाकूरकर, उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस, माजी मंत्री संभाजी पाटील निलंगेकर, माजी खासदार सुनिल गायकवाड, आदी मंत्र्यांनी भेटी देऊन संशोधन केंद्र उभारणीस प्रयत्न करणार असल्याचे आश्वासन दिले होते, तसेच वैधानिक मंडळाची टीमही या ठिकाणी येऊन अभ्यास करून गेली आहे.
वडवळ मधील संजिवनी बेटात दुर्मिळ वनस्पती
या बेटावर अनेक दुर्मिळ औषधी वनस्पती आहेत. देशात कुठेही न आढळणारा दगड पिंपळ याच बेटावर आढळतो, रक्तवल्ली, खदीर वल्ली, सारख्या अतिशय दुर्मिळ अशा हजारो वनस्पती येथे आढळतात. त्या अनेक व्याधींवर उपयोगी ठरतात असे अनेकांना अनुभव आले आहेत. त्यामुळे या ठिकाणी हजारो लोक येतात आणि इथला झाडपाला तीन दिवस खातात. त्यानंतर काळ्या साळीचा भात इथे शिजवून खाल्ला जातो. ही पद्धत गेल्या कित्येक वर्षांपासून चालत आली आहे.
दुर्मिळ औषधी वनस्पती झाडांची खातात पाने
या बेटाच्या सपाट माथ्यावर असलेल्या खडकामध्ये उखळ आढळतात. शिवाय इथे याच दगडापासून खोल्यांचं बांधकाम केलं असावं याच्याही खुणा आढळतात. याशिवाय या बेटाच्या पोटात गुहा आहे. मात्र ती आता बुजत आली आहे. पण इथे काही शतकांपूर्वी वैद्यक शास्त्राचा अभ्यास अन् प्रात्यक्षिक होत असावं, अशी शक्यता वर्तवली जाते. या बेटापासून जवळच असलेल्या नऊ कुंडाची झरी देखील आहे. या ठिकाणी गुरुकुल होते. आणि या गुरुकुलामधे सर्व विद्यांबरोबर वैद्यकशास्त्राचाही अभ्यास केला जात होता असे सांगतात, पण कालांतराने काही कारणास्तव ही व्यवस्था लोप पावली असं सांगितलं जातं.
मॅग्नेशियम पॉईंटच्या संशोधनाची गरज
आता हा जगात कुठेही न आढळणारा मॅग्नेटिक पॉईंट आणि इथे उपलब्ध असणाऱ्या औषधी वनस्पतीवर संशोधन होणं अत्यंत महत्वाचं आहे. याचा मोठा फायदा वैद्यकशास्त्राला होऊ शकतो आणि हे बेट एक आंतरराष्ट्रीय पर्यट स्थळ म्हणून उदयास येऊ शकतं. तसच आंतरराष्ट्रीय स्तरावरच्या शास्त्रज्ञांचं लक्ष वेधू शकतं, असं स्थानिक नागरिकांनी सांगितलं आहे. मॅग्नेटिक पाईंटचं शास्त्रीय पद्धतीनं संशोधन आणि अभ्यास केल्यासं या मागील नेमकं कारण स्पष्ट होऊ शकतं. रोलिंग होण्याची कारणं स्पष्टपणे समोर आल्यास इथं पर्यटकांची संख्या वाढू शकते.
वडवळ परीसर टोमॅटो चे हब!
या बेटाच्या आसपासच्या जमिनिमिमधे टोमॅटोचे पीक भरघोस येते. त्यामुळे या परिसरात मोठ्या प्रमाणावर टोमॅटोचे उत्पादन घेतले जाते. येथील टोमॅटो देशाच्या कानाकोपऱ्यात तर पोहोचला आहेच. याशिवाय वाघा बॉर्डर पार करून तो पाकिस्तानात देखील पोहोचला असल्याचं स्थानिक व्यापारी सांगतात. वडवळ येथे महादेवाचे प्रसिद्ध मंदिर आहे. या ठिकाणी महादेवाची यात्रा भरते. महादेव भक्त केवळ महाराष्ट्रातूनच नव्हे तर कर्नाटकातून ही या ठिकाणी दर्शनासाठी येतात.
