हसत खेळत क्षणात का होतायेत मृत्यू?कोवीड लस खरच आहे कारणीभूत?

अलिकडेच प्रकृती धडधाकट उत्तम असतांना अनेकांचे हसता खेळता मृत्यू झाल्याचे आपण पाहतो. आपल्या आजुबाजूला अशा अनेक घटना घडताहेत. या मृत्यू मध्ये तरुणांची आणि कोवीड झालेल्यांची संख्या जास्त असल्याचेही आढळून येते.
या हसता खेळता होणा-या मृत्यू बद्दल अनेक शंका उपस्थित होत आहेत. सामान्य नागरिक ही या धडधाकट लोकांच्या मृत्यू बद्दल आता उघड चर्चा करु लागला आहे. या धडधाकट मृत्यू मध्ये अलिकडेच कोवीड होवून गेलेल्यांची संख्या मोठी आहे. त्यामुळेच या मृत व्यक्ती मध्ये कोवीडची लस घेणा-यांची संख्या अधिक असल्याची ही चर्चा होत आहे. खरच कोरोना लस या मृत्यूचे कारण ठरते का? अशी शंकेची पाल अनेकांच्या मनात चुकचुकत आहे. या शंकेचे निरसन करण्यासाठी देशातील नामवंत तज्ञ डॉक्टर काय म्हणतात हे आपण पहाणार आहोत.
दोन वर्षांपूर्वी सुरु झालेल्या कोवीड नंतर सर्व परिस्थिती हळुहळु सुधारत चालली असतांनाच अलिकडे धडधाकट तरुणांचे मृत्यू सामान्य माणसांची अस्वस्थता वाढत आहेत. अलिकडे सकाळी जीम मध्ये व्यायाम करतांना, नातेवाईकांच्या मित्रांच्या लग्नात नाचताना, लग्न समारंभात गाणे म्हणत असताना, बस चालवत असताना, तरुण मुलांना प्रचंड ऍसिडिटीचा त्रास होवून अचानक -हदयविकाराचा झटका येऊन मृत झाल्याच्या घटना आपण सतत पाहतो वाचतो. अशा प्रकरणांच्या मृत्यूच्या संखेत अचानक वाढ झाली असल्यामुळे अनेक लोक कोवीड 19 वर प्रश्न उपस्थित करीत आहेत. अशा मृत्यूंना खरच कोवीड19, अथवा कोवीड कालावधीत देण्यात आलेली लस कारणीभूत आहे का? काय असू शकतील हसत खेळत मृत्यू येण्याची कारणे? कसा करु शकू आपण अशा मृत्यू पासून आपला बचाव? काय घ्यावी लागेल कोवीड रुग्णांना यापुढे काळजी? हे आपण तज्ञ डॉक्टर मंडळींकडून समजावून घेवू.

का वाढले हसत खेळत मृत्यूचे प्रमाण?

हृदयविकाराच्या अशा घटना गेल्या काही दिवसांपासूनच समोर येत आहेत, असे नाही. यापूर्वीही अशी प्रकरणे समोर येत होती, मात्र आता अशी प्रकरणे अधिक उजेडात येत आहेत. पाश्चात्य देशांतील लोकांपेक्षा भारतीयांना 10 वर्षे आधी हृदयविकाराचा झटका येतो. दुसरे म्हणजे आपल्याकडे तरुणांची संख्या अधिक आहे. त्यामुळे त्यांच्याशी संबंधित प्रकरणे अधिक आहेत.▪️डॉ. चंद्रकांत लहरिया,
सार्वजनिक आरोग्य तज

▪️डॉ. चंद्रकांत लहरिया,
सार्वजनिक आरोग्य तज

कोकोविडमुळे काही लोकांमध्ये रक्त गोठण्याची समस्या वाढली आहे, परंतु त्यांची संख्या कमी आहे. आजकाल अशी प्रकरणे अधिक उजेडात येत आहेत. त्याच्या कारणांबद्दल ठोसपणे बोलण्यापूर्वी संशोधन करण्याची गरज आहे.

डॉ अतुल प्रभु
HOD, बालरोग हृदय विभाग, श्री सत्य साई संजीवनी हॉस्पिटल, छत्तीसगड

गेल्या काही वर्षांत भारतात पार्टी आणि जिमची क्रेझ वाढली आहे. परंतु बहुतेक लोकांमध्ये त्यांच्या क्षमतेबद्दल जागरुकता नाही. त्यामुळे हृदयाशी संबंधित मृत्यूचे प्रमाण वाढले आहे.

डॉ. आर. एस. मीना
इंटरव्हेंशनल कार्डिओलॉजिस्ट हमीदिया हॉस्पिटल, भोपाळ

कोवीड लसीचा आहे का काही संबंध?

कोविड- 19 किंवा कोरोना लसीचा हृदयविकाराशी काही संबंध आहे की नाही याचा कोणताही ठोस अभ्यास अद्याप समोर आलेला नाही. त्यामुळे हृदयविकाराच्या झटक्यासाठी कोरोनाच्या लसीला दोष देणे चुकीचे ठरेल.

डॉ. चंद्रकांत लहरिया,
सार्वजनिक आरोग्य तज्ञ

कोविड लस देखील कोविड कणापासून बनवली जाते. प्रत्येक लसीचे दुष्परिणाम असतात. अशा परिस्थितीत फायदा विरुद्ध जोखीम हा घटक महत्त्वाचा ठरतो. लसीला दोष देता येणार नाही, पण या बाजूने संशोधन होणे गरजेचे आहे.

डॉ. अतुल प्रभू
HOD, बालरोग हृदय विभाग
श्री सत्य साई संजीवनी हॉस्पिटल, छत्तीसगड

आत्तापर्यंत आपल्याला हृदयविकाराच्या झटक्याची अशी कोणतीही घटना समोर आलेली नाही, ज्यासाठी कोविड- 19 किंवा कोरोना लसीला थेट जबाबदार धरले जाऊ शकते. कोविडमुळे काही लोकांचे हृदय कमकुवत झाले आहे हे निश्चित. अशा परिस्थितीत, जास्त ताण असलेल्यांना शारीरिक हालचालीमुळे हृदयविकाराचा धोका वाढू शकतो.

डॉ. आर. एस. मीना

हृदयविकाराच्या झटक्याचा संबंध कोविड लसीशी जोडणे म्हणजे लोकांमध्ये संभ्रम निर्माण करण्यासारखे आहे. काही संशोधन झाल्याशिवाय त्यावर भाष्य करणे व्यर्थ आहे.

डॉ. राजीव गुप्ता
HOD, कार्डिओलॉजी विभाग, गांधी मेडिकल कॉलेज भोपाळ

कोवीड १९ मुळे खरंच -हदय अशक्त होते?

कोविडनंतर लोकांचे हृदय कमकुवत झाले आहे, परंतु ते किती गंभीर आहे हे अद्याप सांगता येत नाही. या काळात लोक शारीरिकदृष्ट्या कमी सक्रिय होते.
डॉ. चंद्रकांत लहरिया
सार्वजनिक आरोग्य तज्ञ

कोविड नंतरचा प्रभाव काही लोकांमध्ये दिसून आला आहे. मुलांच्या काही प्रकरणांमध्ये, आम्ही पाहिले आहे की कोविडमधून बरे झाल्यानंतर 4-5 आठवड्यांनंतर, त्यांच्या व्हेनचा आकार वाढला आहे. त्यामुळे तेथे “गुठळ्या” तयार होतात. जर एखाद्या मुलास कोविड झाला असेल तर एकदा हृदय तपासणी करणे आवश्यक आहे.

कोविड नंतर, हृदय कमकुवत झाल्याच्या अधिक तक्रारी आहेत कारण हा विषाणू संपूर्ण जगासाठी नवीन होता. कोविड विषाणूचा शरीराच्या कोणत्या भागावर सर्वाधिक परिणाम होत आहे, याचा अभ्यास सध्या सुरू आहे.
डॉ. आर. एस. मीना

डॉ. अतुल प्रभू

तरुणांमध्ये का वाढतेय -हदयविकाराचे प्रमाण?

गेल्या काही वर्षांत तरुणांमध्ये भावनिक अस्वस्थता वाढली आहे. संशोधनातून असे दिसून आले आहे की तरुण लोकांचा एंडोथेलियम म्हणजेच शिरांचा पडदाही कमकुवत होत आहे. त्यामुळे तरुणांमध्ये
हृदयविकाराचा झटका येण्याचा धोका वाढला आहे. कोविडनंतर तरुणांमध्ये रक्त गोठण्याचे प्रमाण वाढले आहे, पण हृदयविकाराच्या झटक्यामध्ये त्याचा किती हातभार आहे, हा अभ्यासाचा विषय आहे.

डॉ. राजीव गुप्ता

कोकोविडमध्ये तरुण शारीरिकदृष्ट्या कमी सक्रिय होते. अशा परिस्थितीत अचानक अतिव्यायाम किंवा जास्त डान्स केल्याने शारीरिक हालचालींमुळे रक्ताभिसरणावर परिणाम होऊन रक्तवाहिन्या आकुंचन पावतात. तरुणांमध्ये अनुवांशिक कारणांमुळेही हृदयविकाराचा झटका येऊ शकतो.

डॉ. चंद्रकांत लहरिया,
सार्वजनिक आरोग्य तज्ज्ञ

गेल्या काही वर्षांत भारतात जिमची क्रेझ वाढली आहे, विशेषत: तरुणांमध्ये. जास्त वर्कआऊट केल्याने शरीराला अधिक तणावाचा सामना करावा लागतो. या स्थितीत, ज्यांच्या रक्तवाहिन्यांमध्ये 20-30% ब्लॉकेज आहे त्यांना देखील हृदयविकाराचा झटका येतो. वैद्यकीय सल्ल्याशिवाय प्रोटीन सप्लिमेंट घेतल्याने हृदय कमकुवत होते.

डॉ. आर. एस. मीना

लंडनच्या क्वीन मेरी युनिव्हर्सिटीच्या अभ्यासानुसार युकेमध्ये ज्यांना कोविड झाला नाही, अशा रुग्णांमध्ये रक्त गोठण्याची प्रकरणे जवळजवळ 3 पट जास्त वाढली आहेत.

अजून इतर कोणत्या देशात दिसतो हा ट्रेंड?

कोविडपूर्वी अमेरिकेत दरवर्षी सुमारे 1 लाख 43 हजार रुग्णांना हृदयविकाटाचा झटका येत होता, परंतु कोविडच्या पहिल्या लाटेनंतर हा आकडा 14% वाढला.

दुसऱ्या लाटेनंतर अमेरिकेत तरुणांच्या हृदयावर सर्वाधिक परिणाम झाला. 25-44 वयोगटातील लोकांमध्ये हृदयविकाराच्या झटक्याने होणाऱ्या मृत्यूंमध्ये 29.9% वाढ झाली आहे.

ऑक्सफर्डच्या अभ्यासानुसार, गंभीर कोविडमधून बाहेर पडलेल्या प्रत्येक 10 पैकी 5 जणांना हृदयविकाराचा झटका येण्याची उच्च शक्यता असते.

हार्ट फेल्युअर, ऍटॅक आणि कार्डियाक अरेस्ट यातील फरक

▪️हार्ट फेल

जेव्हा हृदय योग्यरित्या रक्त पंप करू शकत नाही, तेव्हा या स्थितीला हार्ट फेल म्हणतात. हृदयाला ऑक्सिजन पुरवठा करणाऱ्या कोरोनरी धमन्यांमधील अडथळ्यामुळे किंवा इतर कारणांमुळे असे होऊ शकते.

▪️कार्डियक अरेस्ट

हा हृदयविकाराचा झटका आणि हार्ट फेल या दोघांशी संबंधित आहे, परंतु कार्डियाक अरेस्ट ही एक इलेक्ट्रिकल समस्या आहे ज्यामध्ये हृदयाचे ठोके थांबतात.

हार्ट ऍटॅक

जेव्हा रक्त हृदयापर्यंत पोहोचणे थांबते तेव्हा त्याला हृदयविकाराचा झटका म्हणतात. अतिरिक्त चरबी आणि कोलेस्टेरॉलच्या वाढीमुळे हृदयाला रक्त वाहून नेणाऱ्या कोरोनरी धमन्या किंवा नसा ब्लॉक होतात. त्यामुळे हृदयविकाराचा झटका येतो.

सीपीआर जीव कसा वाचवू शकतो?

CPR म्हणजेच कार्डिओपल्मोनरी रिसुसिटेशनला लाईफ सेव्हिंग टेक्निक असेही म्हणतात.

हृदयविकाराच्या सुरुवातीच्या काही मिनिटांत रुग्णाला सीपीआर दिल्यास जगण्याची शक्यता 3 पटीने वाढते.

CPR अंशतः शरीरात रक्त प्रवाह सुरळीत ठेवते. हृदया प्रमाणे काम करण्यासाठी सीपीआर छाती कॉम्प्रेशन वापरते.

याप्रमाणे CPR द्या:
रुग्णाच्या छातीवरील स्तनाग्रांमधील एका ओळीची कल्पना करा.
यानंतर, जोपर्यंत रुग्ण प्रतिसाद देत नाही तोपर्यंत, प्रत्येक सेकंदाला दोनदा आपल्या हातांच्या मदतीने त्याच्या हृदयाला कमीतकमी 2 इंच खोलीपर्यंत ढकलत राहा

एक हात थेट त्या ओळीवर ठेवा. दुसरा हात पहिल्या हाताच्या वर ठेवा. आपल्या शरीराचे वजन आपल्या हातावर ठेवा.
30 वेळा हृदयाला दाबल्यानंतर, तुम्ही तुमच्या तोंडातून दोन वेळा श्वास देऊ शकता.

असा मृत्यू टाळण्यासाठी कोणती घ्यावी खबरदारी

तज्ञांच्या मते ज्या लोकांना गंभीर कोविड झाला होता, त्यांनी कोणतेही शारीरिक प्रशिक्षण सुरू करण्यापूर्वी एकदा त्यांच्या हृदयाची तपासणी करून घ्यावी.

ज्यांना हृदय योग्य काम करत नाही, त्यांनी मर्यादित प्रमाणात द्रव सेवन करावे. जास्त प्रमाणात द्रवपदार्थ घेतल्याने हृदयावर दबाव वाढू शकतो.

मेडिटेरियन डायट म्हणजे वनस्पतींवर आधारित आहार पाळला पाहिजे. यामध्ये सर्व प्रकारच्या भाज्या, फळे आणि धान्यांचा समावेश आहे. याडाएट प्लॅनमध्ये नट ओट्सचाही समावेश केला जाऊ शकतो.

जास्त शारीरिक प्रशिक्षण टाळले पाहिजे. जर तुम्ही भावनिक चढ-उतारातून जात असाल तर तुम्ही तणाव व्यवस्थापन प्रशिक्षण घेतले पाहिजे.

मद्यपान कमी करा, धूम्रपान सोडा. नशेत नाचण्याच्या ट्रेंडचा वापर करू नका.

CPR चे प्रशिक्षण घ्या, आणीबाणीच्या काळात यामुळे इतरांचे प्राण वाचवू शकतात.

🙏